Мядзел (возера)
| Мядзел | |
|---|---|
 | |
| Морфаметрыя | |
| Вышыня над узроўнем мора | 159,7 м |
| Даўжыня | 6,3 км |
| Шырыня | 4 км |
| Плошча | 16,2 км² |
| Аб’ём | 0,102 км³ |
| Даўжыня берагавой лініі | 30,92 км |
| Найбольшая глыбіня | 24,6 м |
| Гідралогія | |
| Салёнасць | да 0,25[1] ‰ |
| Празрыстасць | больш за 3[1] м |
| Басейн | |
| Плошча вадазбору | 89,2 км² |
| Упадаюць | 6 ручаёў |
| Выцякаюць | Мядзелка |
| Размяшчэнне | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Рэгіён | Мінская вобласць |
  Мядзел |
|
|
|
|
 Мядзел |
|
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Мядзел — возера ў Мядзельскім раёне Мінскай вобласці ў басейне ракі Мядзелка (выцякае з возера), за 4 км на поўнач ад горада Мядзел у межах Нацыянальнага парка «Нарачанскі».
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Назва возера Мядзел балцкага паходжання.
У XVII стагоддзі для тапоніма, што паходзіць ад назвы возера, засведчаныя варыянты «Мядзел» і «Мядзолы»[2]. Апошняя форма больш аўтэнтычная, яна дайшла ў выглядзе польскага Miadzioł.
Прамы адпаведнік — літоўскі тапонім Medžiolai (назва вёскі ля ракі Віліі каля літоўскага Віевіса). У назвах «Мядзолы» (Miadzioł), Medžiolai корань Med- пашыраны балцкім назоўным фармантам -ol- (як у рачных назвах Даколка, Віхолка і інш.)[3].
Найбліжэй з коранем Med- звязанае літоўскае medis «дрэва», medė «гай», ад балцкага *medja(n) «лес». Далей да індаеўрапейскага *medhi̯os- «сярэдні, сярэдзінны» — лес разумеўся як тое, што знаходзіцца паміж паселішчамі[4].
Мядзельская назва сягае протабалцкага значэння «сярэдзіна; сярэдні; пасярод».
Азёры з пазнейшымі «сярэдзіннымі» назвамі або размяшчаюцца паміж двух іншых азёраў або з’яўляюцца праточнымі. Паміж двух азёраў знаходзіцца возера Сярэдняе на поўдні ад Браслава ці возера Сярэдняе на захадзе ад Круглага. Праточнае — возера Сярэдняе, праз якое цячэ волжская рака Кудзь. Праточнае таксама возера, што на картах вядомае як «Miadziolo», «Мядзіолъ» (цяпер возера Медзазол) за Докшыцамі.
Тыпалагічныя паралелі — назвы рэк Таропа, Віцьба. Яны звязаныя з літоўскім tarpe «пасярод», viduje «пасярэдзіне» (ад tarpas «прамежак», vidus «сярэдзіна»). У аснове «сярэдзінных» назваў рэк — семантыка «працярэблівання» рачным рэчышчам шляху сабе паміж берагоў.
Таго ж паходжання таксама назва праточнага возера Мядзесна (на поўначы ад Віцебска).
Назва возера Мядзел значыць «Сярэдзіннае (возера)».
Гідраграфія
[правіць | правіць зыходнік]Плошча паверхні 16,2 км². Найбольшая глыбіня 24,6 м. Даўжыня 6,3 км. Найбольшая шырыня 4 км. Даўжыня берагавой лініі 30,92 км. Аб’ём вады 102 млн м³. Плошча вадазбору 89,2 км².
Схілы катлавіны вышынёй 15—20 м, у верхняй частцы разараныя, у ніжняй параслі хмызняком. З паўднёвага ўсходу да возера прымыкае лес. Берагавая лінія звілістая. Берагі нізкія, пясчаныя і пясчана-галечныя, участкамі на поўдні і ўсходзе зліваюцца са схіламі катлавіны.
Пойма шырынёй да 250 м, вакол заліваў забалочаная. Дно да глыбіні 2—2,5 м пясчанае, ніжэй выслана апясчаненымі адкладамі і сапрапелямі.
На возеры 8[1] астравоў агульнай плошчай 0,24 км² (найбольшыя Замак, Бярозава, Кульчына, Селішча, Уклеева, Круглова, Гарадок)[5].
Надводная расліннасць пашырана да глыбіні 1,5—2 м, падводная — да 6 м. Моцна зарастаюць залівы. Упадаюць 6 ручаёў.
У возеры водзяцца акунь, шчупак, плотка, лешч, язь, лінь, краснапёрка, мянтуз, судак, сом і іншыя віды рыб.
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б в Возера Мядзел Архівавана 16 жніўня 2011.
- ↑ Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 249.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 163.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 706—707.
- ↑ Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 8, 38. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7. (руск.)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год). — Мн.: Министерство природных ресурсов и охраны окружающей среды, 2005. — 135 с.
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. Ч.
- Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2009. — С. 8, 38. — 60 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-985-508-174-7. (руск.)
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Возера Мядзел Архівавана 16 жніўня 2011.